فهم چیستی پوشش پتکانه از طریق تحلیل نمونه های نخستین در معماری ایران

Authors

هادی صفایی پور

hadi safaeipour غلامحسین معماریان

gholam hossein memarian محمدرضا بمانیان

mommad reza bemanian

abstract

براساس تعریفی اولیه، پتکانه نوعی گوشه سازی است شامل چند ردیف تاقچه (تاسه) که روی هم سوار می شوند و جلو می آیند. توسعه و تکامل این اندام منجر به شکل گیری یکی از جالب ترین و پیچیده ترین تاق های ایرانی به نام تاق پتکانه می گردد که به دلیل شباهت با برخی دیگر از گونه های تاقی و پوشش های تزئینی، کمتر به عنوان یک پوشش مستقل به آن پرداخته شده است. این مقاله در پاسخ به یک سؤال بنیادی شکل گرفته است که «مفهوم پتکانه به عنوان یکی از گونه های پوشش فضا در معماری ایران چیست؟» در پاسخ به این پرسش ، مقالۀ حاضر پیشینۀ شکل گیری این اندام را از نخستین گام های پیدایش بررسی می کند. بدین منظور، ابتدا اطلاعات مربوط به نمونه های نخستین از طریق «مشاهده و برداشت مستقیم میدانی»، «مصاحبه با استادکاران و مرمت گران ابنیه» و «مطالعات کتابخانه ای» برداشت می شود. پس از آن، نظام هندسی و ساختار سازه ای نمونه ها از طریق مدل سازی با نرم افزارهای سه بعدی سازی پیاده می شود. در نهایت، مقایسه و تحلیل یافته های مرتبط به همۀ نمونه ها، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، به تعیین اندام ها و اجزای سازندۀ پوشش پتکانه و مرزشناسی آن با دیگر پوشش ها می انجامد. براین اساس، پتکانه در بدو ظهور، با ایدۀ گوشه سازی در گنبدخانه در معماری پیش از اسلام، ارتباط معناداری دارد. در ادوار بعدی، با ارتقای دانش فنی معماران مسلمان، باربری بالای باریکه تاق ها موجب می شود که از آن ها برای پوشش یک کنج استفاده شود و ترکیبی از یک باریکه تاق و دو تاسه به وجود آید. در ادامه، این ایده در چهار سوی دهانه تکرار و با پیدایش «گوشه سازی سه کنج با باریکه تاق»، مسئله گوشه سازی با کارایی بهتر و هندسۀ غنی تر حل می شود . در نهایت، ترکیب باریکه تاق های مطبق موجب ایجاد فضاهای پلکانی در زیر سازه و توسعۀ افقی و عمودی تاسه ها و ایجاد ماهیتی یکپارچه می شود که می توان آن را پوششی نو به نام «پتکانه» خواند.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

فهم چیستی پوشش پتکانه از طریق تحلیل نمونه‌های نخستین در معماری ایران

Patkâné , Based on Pirnia’s definition is formed out of tiers of niche. Each tier is projected and extended farther out from the course bellow. Development of this element has led to conformation of one of the most interesting and complicated vaults in Persian architecture that mostly is not known as a single vaulting type due to its similarity to some other ones. This paper arranged to answer ...

full text

درآمدی بر چیستی تاریخ شفاهی معماری ایران

بیشتر کسانی که با معماری گذشتة ایران آشنا هستند، به‌زودی از میان ما خواهند رفت و رفتن ایشان برابر است با از دست دادن گنجینه‌ای از شناخت در این باره. هرچند اهمیت منابع شفاهی در مطالعات تاریخ معماری، به‌ویژه تاریخ معماری ایران روشن است، تاکنون هیچ پژوهشی درباره رابطة حوزة مخصوص این گونه پژوهش، یعنی تاریخ شفاهی، با تاریخ معماری و تاریخ معماری ایران نشده است. در این مقاله به این رابطه و حوزة حاصل ا...

full text

بررسی توسعه شکل سازه ای با تأکید بر پوشش پتکانه در معماری ایران

یکی از نتایج نامطلوب معماری مدرن، جدایی معماری و سازه و مخدوش شدن رابطه این دو حوزه بود. این موضوع، چندین دهه است، که توجه بسیاری از نظریه پردازان و منتقدین معماری و سازه را در جهان، به خود جلب کرده است. از این رهگذر آثار زیادی به کاوش در مورد فلسفه طراحی سازه و چگونگی رابطه معماری و سازه پرداخته اند که برخی از آن ها به قلمروی معماری ایران راه یافته اند. از آنجا که نظریه های ارائه شده، هر یک از...

15 صفحه اول

پدیدارشناسی، پاسخی به مسأله روش در فهم چیستی معماری (پیشامدرن سنتی)

بیان مسأله: فهم اصیل از چیستی معماری پیش از مدرن (سنتی) و اتخاذ رویکرد و روشی مناسب در مواجهه با آن معماری، مسألۀ ما در این پژوهش است. طرح این موضوع و پاسخ درست به آن، در دورانی که خلأ وجود آن در ادبیات پژوهشی معماری به خوبی دیده می‌شود؛ و عدم تبیین درست مسأله، طرح نامناسب و پاسخ‌های سطحی و غیربنیادین به آن منجر به بی‌معنایی و آشفتگی در معماری معاصر امروز شده، ضروری است. هدف: این پژوهش با...

full text

نخستین بیانیه انجمن علمی معماری منظر ایران

تأسیس انجمن علمی معماری منظر ایران در بهمن‌ماه 1391 نقطه عطفی در جامعه علمی و حرفه‌ای ایران در ارتباط با مقوله مکان و فضا بود. دستاوردهای نوین دانش بشر و رویکردهای نویافته او در مواجهه با محیط و پیرامون، علم منظر را پدید آورد که با سرعت خیره‌کننده‌ای در جهان در حال رشد و توسعه است. همنشینی آن با علوم دیگر مستمراً زمینه‌ها و رشته‌های جدیدی را خلق می‌کند که هر یک نیازی از انسان فرهنگی امروز در قب...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
مطالعات معماری ایران

جلد ۱، شماره ۵، صفحات ۵-۱۹

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023